Jak Unia Europejska walczy z plastikiem? Aktualne przepisy dotyczą także przedsiębiorców

Już od przyszłego miesiąca w naszym kraju oraz w innych krajach członkowskich Unii Europejskiej wejdzie w życie zakaz wprowadzania do obrotu jednorazowych wyrobów z plastiku. Zmniejszenie jego zużycia jest jednym z najważniejszych celów Unii Europejskiej. UE zaczęła walkę z plastikiem w 2018 roku. Wtedy też 4 lipca wszedł w życie tzw. pakiet odpadowy, zaś w marcu 2019 roku Parlament Europejski zatwierdził dyrektywę plastikową, nazywaną także dyrektywą SUP. Z poniższego tekstu dowiesz się, co oznacza wprowadzenie ustawy SUP dla polskich przedsiębiorców, oraz jakie są wytyczne dyrektywy SUP.

Przedmioty jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych są głównymi wyrobami zaśmiecającymi naszą planetę. Mikrocząsteczki plastiku zalegają nie tylko na lądach, ale też na dnie mórz i oceanów. Szacuje się, że tworzywa sztuczne stanowią ponad 80% wszystkich odpadów morskich. Plastik jest w powietrzu, w wodzie pitnej, w arktycznym lodzie. Amerykańscy naukowcy dowiedli, że plastikowe włókna znaleziono nawet w deszczu.

Konsumenci nie pozostają obojętni na takie informacje i coraz bardziej wymagają proekologicznych postaw już nie tylko od rządów państw czy największych światowych korporacji, ale nawet pojedynczych przedsiębiorców i osób prywatnych. Świadomość w tym temacie wzrasta, a co za tym idzie – także potrzeby klientów. Dlatego włączenie się w „zielony” trend to działanie nie tylko szlachetne i odpowiedzialne, ale także… zwyczajnie opłacalne. Warto przecież wsłuchiwać się w głos klientów i zaspokajać ich potrzeby.

Jednym z rozwiązań, które mają na celu zmniejszenie szkodliwego wpływu plastiku na środowisko w skali globalnej, jest unijna dyrektywa SUP, która obowiązuje od 2021 roku. Czym jest w praktyce dyrektywa plastikowa?

Przeczytaj także: Kim jest odpowiedzialny konsument? Czy umiesz odpowiedzieć na jego potrzeby?

Dyrektywa SUP: co to jest i kiedy wchodzi w życie? Ograniczenie przedostawania się plastiku do ekosystemu jest zadaniem trudnym. Jednak podejmując odpowiednie działania, można mu zapobiec. Właśnie po to, by zmniejszyć szkody związane z zanieczyszczaniem środowiska naturalnego przez tworzywa sztuczne, Unia Europejska wprowadziła tzw. dyrektywę plastikową* (dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/904 z dnia 5 czerwca 2019 r. w sprawie zmniejszenia wpływu niektórych produktów z tworzyw sztucznych na środowisko). Jej przepisy obowiązują od 1 stycznia 2021 roku. W Polsce mają wejść w życie już niedługo, bo 3 lipca 2021 roku. Czym jest w praktyce dyrektywa plastikowa SUP i w jaki sposób wpłynie na handel detaliczny w Polsce?

Dyrektywa plastikowa SUP: „Tworzywo sztuczne” a „produkt jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych”

Żeby w pełni zrozumieć zapisy nowej dyrektywy, najpierw trzeba przyjrzeć się stosowanym w niej definicjom. Warto szczególnie zrozumieć, czym według Unii jest produkt jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych? Odpowiedź można znaleźć w samej ustawie o SUP.

Według dyrektywy plastikowej (SUP)  produkt jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych oznacza „produkt w całości lub częściowo wykonany z tworzyw sztucznych, który nie został przeznaczony, zaprojektowany ani wprowadzony do obrotu tak, aby osiągnąć w ramach okresu żywotności wielokrotną rotację poprzez zwrócenie go do producenta w celu powtórnego napełnienia lub ponownego użycia do tego samego celu, do którego był pierwotnie przeznaczony.” [1] [2]

Polecamy zwrócić uwagę na ostatnie zdanie powyższej definicji. Zgodnie z takim rozumieniem, produktami jednorazowego użytku są nie tylko np. jednorazowe kubeczki czy talerze, ale wszystkie produkty w plastikowych opakowaniach, których nie używa się po raz wtóry w tym samym celu. W tym np. szampony i plastikowe butelki po napojach – nawet, jeśli nadają się do recyklingu. W jaki sposób unijna dyrektywa SUP wpłynie na działalność polskich przedsiębiorców?  

Dyrektywa SUP w Polsce, kogo dotyczy ustawa SUP? Wytyczne Co oznacza dyrektywa dla polskich przedsiębiorców? Przede wszystkim, dyrektywę należy rozumieć jako przepisy stopniowo wycofujące nienadający się do recyklingu plastik, a także produkty jednorazowego użytku, z produkcji i obrotu w krajach Unii Europejskiej. Z powodu konieczności wdrożenia ich wymogów w Polsce do 3 lipca, Minister Klimatu i Środowiska opublikował projekt ustawy o zmianie ustawy o obowiązkach przedsiębiorców w zakresie gospodarowania niektórymi odpadami oraz o opłacie produktowej.

Co w praktyce zmieni w handlu detalicznym dyrektywa plastikowa UE? Całkiem sporo, bo przepisy unijnej dyrektywy SUP wprowadzają m.in.:

• zakaz sprzedaży produktów jednorazowych z tworzyw sztucznych, takich jak: talerzyki i inne naczynia, sztućce: widelce, noże, łyżki i pałeczki, mieszadełka i słomki do napojów, opakowania na żywność, kubki i pojemniki na napoje wykonane z polistyrenu ekspandowanego, w tym ich zakrętki i wieczka, kijki do balonów czy patyczki higieniczne. Jeśli przedsiębiorcy wprowadzą do obrotu te produkty przed dniem wejścia ustawy w życie, będą mogli je sprzedawać aż do wyczerpania;

• wymóg w oznakowaniu niektórych produktów widoczną i nieusuwalną grafiką, jak prawidłowo zagospodarować odpad. Dotyczyć on będzie wyrobów tytoniowych z filtrami, kubków na napoje, podpasek, tamponów czy nawilżanych chusteczek;

• dodatkową opłatę pobieraną w sklepach i gastronomii za kubki z tworzyw sztucznych z pokrywkami oraz za pojemniki na żywność, w tym pojemniki typu fast food, z których bezpośrednio spożywa się jedzenie. Będzie ona doliczona do ceny produktu, podobnie jak to jest w przypadku reklamówek. Ma to na celu zniechęcenie kupujących do nabywania opakowań jednorazowego użytku z tworzywa sztucznego.

Powyższe przepisy wejdą w życie już teraz. Ale to nie koniec. Za 4 lata dyrektywa plastikowa zakłada również inne zmiany, m.in.:

• od 3 stycznia 2025 roku wieczka i nakrętki plastikowe będzie można wprowadzić do obrotu tylko wówczas, jeśli będą na stałe przymocowane do butelek i pojemników;

• od 2025 roku plastikowe butelki muszą być wyprodukowane w minimum 25% z materiału pochodzącego z recyklingu, a od 2030 roku muszą zawierać co najmniej 30% przetworzonego plastiku;

• do 2025 roku poziom zbiórki i recyklingu plastikowych butelek na napoje jednorazowego użytku ma wynieść 77%, a do 2029 roku - 90%.  

Implementacja dyrektywy plastikowej UE nałoży na przedsiębiorców nie tylko dodatkowe obowiązki, ale także dodatkowe koszty. Jakie?

Przeczytaj także: Certyfikaty żywności. Jakich symboli na opakowaniach szukają klienci?

Dyrektywa SUP: opłaty

Jak już wspominaliśmy, w projekcie nowelizacji przewidziano ustanowienie nowej opłaty produktowej za wprowadzanie do obrotu i udostępnianie nabywcom jednorazowych produktów z tworzywa sztucznego. Stawka ma wynosić maksymalnie 1 złoty za jedną sztukę opakowania i będzie doliczana do sprzedawanego w nim produktu. Dokładna wysokość opłaty zostanie określona w osobnym rozporządzeniu. Zebrane pieniądze przedsiębiorcy będą wpłacać raz na kwartał na konto marszałka danego województwa.

Przepisy ustawy przewidują także obowiązek prowadzenia specjalnej ewidencji kupionych i wydanych opakowań jednorazowego użytku z tworzywa sztucznego w danym roku. Zobowiązane będą ją prowadzić sklepy i właściciele punktów gastronomicznych. Przedsiębiorcy, którzy posiadają więcej niż jedną placówkę handlu czy gastronomii, prowadzić mają ewidencję oddzielnie dla poszczególnych jednostek i przechowywać przez okres 5 lat. Minister ma obowiązek raportowania do Unii Europejskiej poziomu plastikowych opakowań, dlatego kary za brak jej prowadzenia będą surowe.  

Koszty związane z wdrożeniem SUP (dyrektywy plastikowej) ostatecznie poniosą konsumenci. Jednak regulacje te będą miały wpływ na przyzwyczajenia nie tylko ich, ale i przedsiębiorców. Czy dyrektywa plastikowa przyniesie oczekiwane skutki? Będzie można to ocenić za kilka lat. W związku z powyższym warto być na bieżąco z przepisami, bo to właśnie odpowiednimi działaniami przedsiębiorcy będą mogli zadbać o środowisko naturalne przyszłych pokoleń.

Unijna dyrektywa SUP to doskonała motywacja, aby wprowadzić w sklepie jeszcze więcej ekologicznych, sprzyjających planecie rozwiązań. Taka strategia pomoże wyróżnić Twój sklep spośród konkurencji, zbudować wizerunek świadomego detalisty i przyciągnąć klientów, którzy wyznają podobne wartości.

Przeczytaj także: Jak zapobiegać wyrzucaniu i marnowaniu żywności?

‍[1] Pełna treść dyrektywy https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/HTML/?uri=CELEX:52018PC0340&from=PL . Dostęp 2.06.2021.

[2] Definicja tworzywa sztucznego (art. 3 pkt 1) https://sip.lex.pl/akty-prawne/dzienniki-UE/zawiadomienie-komisji-wytyczne-komisji-dotyczace-produktow-jednorazowego-69448599 . Dostęp 3.06.2021.

Inne źródła:

Od kiedy dyrektywa plastikowa https://bagstar.pl/blog/post/dyrektywa-plastikowa dostęp 2.06.2021

Dyrektywa platikowa https://pchig.pl/blog/dyrektywa-plastikowa/  dostęp 2.06.2021

Projekt ustawy https://legislacja.rcl.gov.pl/projekt/12345305/katalog/12777253#12777253 dostęp 2.06.2021

Opłata produktowa https://www.podatki.biz/artykuly/podatki-2021-bedzie-nowa-oplata-produktowa-od-jednorazowych-opakowan_34_47020.htm dostęp 2.06.2021