Jak zapobiegać wyrzucaniu i marnowaniu żywności?
Marnowanie jedzenia to wciąż ogromny i bardzo żywy problem. Nie tylko w Polsce, ale również na świecie. Zapobiegać marnowaniu żywności powinny m.in. gospodarstwa domowe, restauracje, lokalne sklepy, supermarkety i dyskonty. W artykule wyjaśnimy, jakie obowiązki w zakresie przeciwdziałania markowaniu żywności nakłada na przedsiębiorców prawo. Podpowiemy także, jak zapobiec marnowaniu żywności.
Marnowanie żywności w Polsce i na świecie: statystyki
Problem marnowania żywności w skali światowej dotyczy zwłaszcza krajów wysoko rozwiniętych. Niestety, statystyki marnowania żywności nie napawają optymizmem. Podczas gdy świat marnuje około 2,5 miliarda ton żywności każdego roku, marnowanie żywności wyłącznie w USA wynosi średnio aż 60 milionów ton. Szacuje się, że stanowi to prawie 40 procent całej podaży żywności w tym kraju. To tak, jakby każda osoba w Ameryce wyrzuciła 975 średniej wielkości jabłek prosto do śmieci. Czy Europa może pochwalić się lepszymi wynikami? Jak wynika z danych Eurostatu, mieszkańcy UE generują rocznie ponad 59 mln ton odpadów żywnościowych (132 kg/mieszkańca), a ich wartość rynkową szacuje się na około 132 mld euro. Jednocześnie ponad 42 mln osób nie może sobie pozwolić na wysokiej jakości posiłek co drugi dzień. Spośród wszystkich państw członkowskich, Cypr i Dania są zdecydowanie największymi marnotrawcami żywności: śródziemnomorska wyspa produkuje średnio 294 kilogramy odpadów spożywczych na osobę rocznie, a Dania 254.
Jak natomiast wygląda skala marnowania jedzenia w Polsce? Ponad połowa Polaków potwierdza, że zdarza im się wyrzucić jedzenie. Pozbywamy się przede wszystkim gotowych, niespożytych posiłków – do tego niechlubnego faktu przyznaje się ok.70% z marnujących jedzenie, a do wyrzucania samych produktów spożywczych nieco ponad 37%. Do kosza najczęściej trafiają: pieczywo (62,9%), świeże owoce (57,4%), warzywa (56,5%), wędliny (51,6%) oraz napoje mleczne (47,3%). Powód: zepsucie, przeoczenie daty ważności, przygotowanie zbyt dużej ilości jedzenia i zbyt duże zakupy, tak tłumaczą się konsumenci, główni marnotrawcy żywności[1].
Szacunkowe dane Eurostatu wskazują, że w Polsce rocznie marnujemy ok. 9 mln ton żywności. W przeliczeniu na liczbę mieszkańców to ok. 235 kg na osobę na rok, pod tym względem zajmujemy 5 miejsce w UE.[2] Eurostat wskazuje, że sprzedaż hurtowa i detaliczna jest odpowiedzialna za ok. 5% odpadów żywnościowych.[3] Jednak wyniki badania PROM nie tylko potwierdzają, że konsumenci odpowiadają za 60% marnowanej żywności, produkcja i przetwórstwo łącznie za 30% strat, ale wskazują także że handel spożywczy jest odpowiedzialny za 7% strat.[4] I to jemu przyjrzymy się bliżej.
Marnowanie żywności w sklepach i supermarketach
Wg danych PROM sektor handlowy znajduje się na czwartym miejscu, po konsumentach, przetwórstwie i produkcji rolniczej w obszarze marnowania żywności.[5]
Sieci handlowe najczęściej wyrzucają na sklepowy śmietnik pieczywo, owoce i warzywa, świeże niepakowane mięso, drób i ryby oraz artykuły chłodnicze z bardzo krótką datą ważności. Aż 60% placówek handlowych przyznaje, że codziennie wyrzuca pieczywo, a blisko połowa każdego dnia pozbywa się owoców i warzyw. Wyrzucanie nie omija nawet produktów mrożonych czy suchych, jak kasze, mąki czy makarony.[6]Główne przyczyny marnowania żywności Dlaczego sklepy marnują żywność? Najczęściej wskazywaną przyczyną jest przekroczenie terminu przydatności do spożycia lub daty minimalnej trwałości[7], która dotyczy głównie paczkowanego mięsa, świeżych produktów – nabiału, wędlin, artykułów mrożonych, paczkowanego pieczywa i produktów suchych. Kolejnym wskazywanym powodem była utrata świeżości produktów – przede wszystkim w przypadku warzyw i owoców, odpiekanego pieczywa oraz świeżego mięsa i ryb. W odniesieniu do produktów mrożonych głównym powodem okazało się przerwanie łańcucha mroźnego. Z kolei mechaniczne uszkodzenie opakowań, to najczęstsza przyczyna wyrzucania produktów suchych i napojów. Tak wyglądają najnowsze dane dotyczące marnowania żywności pochodzące z raportu Federacji Polskich Banków Żywności pt. „Nie marnuj jedzenia 2020”.[8]
Co zatem mogą zrobić właściciele sklepów, by mniej marnować i rozsądniej gospodarować żywnością?
Czytaj także: Zaufanie do źródeł żywności w epoce greenwashingu
Ustawa o marnowaniu żywności – obowiązki przedsiębiorców
W Polsce stopniowo są wprowadzane przepisy o przeciwdziałaniu marnowaniu żywności. Ich głównym celem jest zmniejszenie ilości jedzenia wyrzucanego przez sprzedawców. Zasady te dotyczą produktów, którym upływa termin ważności lub data minimalnej trwałości oraz takich, które mają wady wyglądu, w tym również opakowań.
Których przedsiębiorców obejmują nowe zasady?
- Od września 2019 roku przepisy odnoszą się do właścicieli sklepów lub hurtowni o powierzchni sprzedaży powyżej 400m², których przychód ze sprzedaży żywności wynosi co najmniej 50% przychodów ze sprzedaży wszystkich towarów. Przedsiębiorcy ci mieli czas do 18.02.2020 r. na podpisanie umów z organizacjami pozarządowymi w zakresie przekazania im niesprzedanych produktów żywnościowych.
- Od września 2021 roku przepisy mają objąć również sklepy lub hurtownie o powierzchni sprzedaży powyżej 250 m², w których przychód ze sprzedaży żywności stanowi co najmniej 50% obrotu.
Główne obowiązki przedsiębiorcy:
- podpisanie umowy z organizacją pozarządową dotyczącej przekazywania sprzedanej żywności;
- prowadzenie kampanii informacyjno-edukacyjnych w kooperacji z organizacją, której sklep będzie przekazywał niesprzedane produkty jedzeniowe;
- składanie rocznego sprawozdania o ilości marnowanej żywności;
- zamieszczanie informacji o wysokości należnej opłaty za marnowanie żywności lub o wartości żywności przekazywanej żywności organizacjom pozarządowym, w sprawozdaniu finansowym oraz na stronie internetowej sklepu (jeśli istnieje).
Zgodnie z zapisami ustawy za każdy zmarnowany kilogram żywności obowiązuje opłata wysokości 10 gr.[9]
Czytaj także: CSR w Twoim sklepie – to nic trudnego!
Jak można zapobiec marnowaniu jedzenia? Znajdź właściwą organizację pozarządową
Przedsiębiorca, którego dotyczą powyższe przepisy, ma dowolność w wyborze organizacji, która będzie zainteresowana odbieraniem niesprzedanego jedzenia. W ten sposób będzie w stanie ograniczyć marnowanie żywności. Przedsiębiorca powinien jedynie pamiętać, że organizacja ta musi mieć zapisy w swoim statucie świadczące o tym, że zajmuje się wykonywaniem zadań w sferze zadań publicznych w obszarze:
- pomocy społecznej, w tym pomocy rodzinom i osobom w trudnej sytuacji życiowej oraz wyrównywaniem szans tych rodzin i osób;
- wspierania rodziny i systemu pieczy zastępczej;
- działalności charytatywnej, polegającej m.in. na przekazywaniu żywności osobom potrzebującym lub prowadzenia zakładów żywienia zbiorowego dla osób potrzebujących.
Informacji o organizacjach, które działają w powyższym zakresie, można poszukać na stronie www.spis.ngo.pl[10]
Jak można zapobiec marnowaniu jedzenia? Przykłady rozwiązań
Z pewnością należy dołożyć wszelkich starań, by zoptymalizować proces zamawiania i zatowarowania sklepu. Jak zatem można ograniczyć marnowanie żywności w sklepie spożywczym?
- Podstawą powinna być dokładna analiza paragonów i właściwe towarowanie sklepu. Kiepsko skomponowany asortyment to jedna z najważniejszych przyczyn zalegającej na półkach żywności.
- Utrzymuj rotację produktów zgodnie z metodą „pierwsze weszło, pierwsze wyszło”.
- Zadbaj o właściwe przechowywanie produktów. Czy wiesz, że niewłaściwe obchodzenie się z żywnością podczas transportu i przechowywania jest główną przyczyną uszkodzeń produktów i opakowań? Aby uniknąć strat, zadbaj o to, aby magazynować i eksponować asortyment w bezpieczny dla towarów sposób.
- Stwórz półkę z przecenionymi towarami o zbliżającej się dacie przydatności do spożycia.
- Zrezygnuj/ogranicz ofertę paczkowanych produktów – warzyw, owoców na rzecz produktów dostępnych luzem.
- Nie wyrzucaj, a sprzedawaj „nieładne” warzywa i owoce, czyli z plamkami czy nieco zdeformowane; krzywa marchewka z podwójną końcówką w dalszym ciągu może świetnie smakować.
- Edukuj klientów – podpowiadaj, co zrobić, by nie marnować jedzenia, np. umieszczając krótkie wskazówki/porady przy stoisku z owocami i warzywami: Ostatnio kupiłeś za dużo winogron? Pamiętaj, że możesz go zamrozić i używać do schłodzenia lemoniady![11]
Grupa Eurocash również angażuje się w działania zmierzające do ograniczenia odpadów żywnościowych. W tym celu m.in.:
- w strategii Zrównoważonego Rozwoju 2020+ stworzyła 3 filar - Mniej zużywamy, nie marnujemy! – w nim ambicję dotyczącą ograniczenia food waste;
- współpracuje z szeregiem NGO działającym w obszarze niemarnowania produktów spożywczych, w tym z Caritas Polska;
- wspiera także przedsiębiorców w zarządzaniu tematem food waste – m.in. prowadzi cyklicznie kampanię „Szanujemy, nie marnujemy!“ i udostępnia na platformie AUE dostępne tematyczne webinary;
- stara się również regularnie zamieszczać w mediach społecznościowych materiały informacyjno-edukacyjne z zakresu food waste, np. webinar o bezodpadowej kuchni.
Czytaj także: Certyfikaty żywności. Jakich symboli na opakowaniach szukają klienci?
[1] Federacja Polskich Banków Żywności, Raport Nie marnuj jedzenia 2020, Opracowanie na podstawie badań przeprowadzonych przez Instytut Ochrony Środowiska - Państwowy Instytut Badawczy, Szkołę̨ Główną̨ Gospodarstwa Wiejskiego oraz Federację Polskich Banków Żywności w ramach Programu Racjonalizacji i Ograniczenia Marnotrawstwa Żywności,
https://bankizywnosci.pl/wp-content/uploads/2020/10/Raport_NieMarnujJedzenia_2020.pdf
[2]https://www.portalspozywczy.pl/handel/wiadomosci/polska-w-czolowce-panstw-ue-marnujacych-zywnosc,163974.html
[6] Federacja Polskich Banków Żywności, Raport Nie marnuj jedzenia 2020, Opracowanie na podstawie badań przeprowadzonych przez Instytut Ochrony Środowiska - Państwowy Instytut Badawczy, Szkołę̨ Główną̨ Gospodarstwa Wiejskiego oraz Federację Polskich Banków Żywności w ramach Programu Racjonalizacji i Ograniczenia Marnotrawstwa Żywności,
https://bankizywnosci.pl/wp-content/uploads/2020/10/Raport_NieMarnujJedzenia_2020.pdf
[7] termin przydatności do spożycia - dotyczy produktów nietrwałych, np. wędliny, jogurty, sery, wówczas podana jest terminem granicznym, po jego przekroczeniu znacznie wzrasta niebezpieczeństwo zagrożenia zdrowia; data minimalnej trwałości - dotyczy produktów suchych – np. cukier, herbata, makaron, kasze lub konserw, po upływie wskazanego terminu, produkt może pogorszyć swoją jakość, ale nie oznacza to, że żywność staje się niebezpieczna do spożycia; https://ec.europa.eu/food/sites/food/files/safety/docs/fw_lib_best_before_pl.pdf
[8] Federacja Polskich Banków Żywności, Raport Nie marnuj jedzenia 2020, Opracowanie na podstawie badań przeprowadzonych przez Instytut Ochrony Środowiska - Państwowy Instytut Badawczy, Szkołę̨ Główną̨ Gospodarstwa Wiejskiego oraz Federację Polskich Banków Żywności w ramach Programu Racjonalizacji i Ograniczenia Marnotrawstwa Żywności,
https://bankizywnosci.pl/wp-content/uploads/2020/10/Raport_NieMarnujJedzenia_2020.pdf
[11] Więcej informacji i pomysłów dotyczących niemarnowania żywności można znaleźć na stronie kampanii Polskiej Izby Żywności Ekologicznej „Eko jemy – nie marnujemy”, https://jemyeko.com/bio/
Podobne artykuły
