O znacznym wzroście cen żywności w Polsce mówiło się już od kilku miesięcy. Teraz, w obliczu rosyjskiej agresji na Ukrainę, będzie jeszcze drożej. Składać się na to będzie kilka czynników. Z poniższego artykułu dowiesz się, co dokładnie i w jaki sposób będzie kształtować wartość paragonów w najbliższej przyszłości.
Czynniki wpływające na wysokość cen żywności – wojna w Ukrainie
Konsekwencją wybuchu wojny jest zahamowanie wymiany handlowej z Rosją, Białorusią, ale także z zaatakowaną Ukrainą. Agresja militarna odbiła się na globalnym rynku i wpłynęła na gwałtowny wzrost cen żywności i napojów bezalkoholowych. Nasi wschodni sąsiedzi odpowiadają za ok. 5% polskiego eksportu[1].
Co więcej, Ukraina jest głównym eksporterem zbóż i roślin oleistych. Wstrzymanie dostaw tych surowców spowodowało więc skokowy wzrost ich cen na światowych giełdach. Ze względu na globalizację rynków rolnych, ceny surowców rolnych w Polsce zależą od cen na głównych giełdach surowcowych, które są wyceniane w euro lub w dolarach. To powoduje jeszcze większy wzrost cen płodów rolnych z uwagi na słabnącą pozycję złotego[2].
Dodatkowo rosnące ceny gazu spowodują, że koncerny chemiczne będą musiały przełożyć je na ceny nawozów, a wysokie ceny ropy naftowej jeszcze bardziej zwiększą koszty produkcji. Ograniczony dostęp do surowców, komponentów i półproduktów pochodzących z Rosji i Ukrainy wpływa na problemy w łańcuchu dostaw i przyczynia się do konieczności zmniejszenia produkcji. W konsekwencji powoduje straty w surowcach i produktach gotowych, a więc finalnie ich ograniczoną dostępność w sklepach i wzrost cen tych towarów1.
Czynniki wpływające na wysokość cen żywności – inflacja
Jeszcze przed rosyjską agresją w Ukrainie dużo mówiło się o rosnącej w Polsce inflacji, która wciąż pozostaje istotnym czynnikiem, kształtującym wzrost cen.
Badanie przeprowadzone przez ASM Sales Force Agency wykazało średnią wartość koszyka zakupowego w styczniu na poziomie 238,64 zł. Dane te świadczą o 5-procentowym wzroście cen w porównaniu do grudnia 2021 roku w 10 z 13 badanych sieci handlowych. Koszyk zakupowy w styczniu był o 11,44 zł droższy niż pod koniec 2021 roku. Wzrost cen dotyczył ośmiu kategorii produktów: mięso, wędliny i ryby, mrożonki, produkty tłuszczowe, napoje, nabiał, słodycze oraz używki i alkohol. W największym stopniu zdrożały produkty tłuszczowe, których cena wzrosła blisko o 40 proc. wobec 2021 r. Największy spadek cen w styczniu br. widać było w przypadku produktów sypkich (15,96 proc) [3].
Przyczyną dynamicznie rosnących cen w sklepach – jeszcze przed wojną w Ukrainie – był przede wszystkim wysoki poziom inflacji. Wynikała ona w głównej mierze z rekordowych cen paliw, energii i gazu, a także ze wzrostu cen żywności. Rosnące koszty życia wpłynęły na postępujący wzrost kosztów produkcji, transportu, a także na należności związane z zatrudnieniem.
Nie bez znaczenia pozostają też echa epidemii. Niedobory produktów na rynku, powstałe w jej trakcie, wciąż jeszcze mogą przyczyniać się do ich rosnących cen. Brak artykułów na sklepowych półkach wynika z utrudnionych procesów produkcji i zakłóconych łańcuchów dostaw. Te czynniki wymusiły na branży spożywczej konieczność magazynowania towarów, co wiąże się z dodatkowymi kosztami, które muszą ponosić przedsiębiorcy, a finalnie również i konsumenci. Wzrost cen odczuwalny jest w niemal każdym segmencie towarów i usług.
W lutym poziom inflacji osiągnął rekordową wartość, przekraczając 9 procent. Rada Polityki Pieniężnej prognozuje, że w 2022 roku wskaźnik ten może osiągnąć wartość dwucyfrową, kształtując się ostatecznie na poziomie 12 procent. W 2023 r. wzrost cen może sięgnąć nawet 11 proc[4]. Według najnowszych danych Eurostatu za styczeń br. Polska znajduje się na czwartym miejscu pod względem poziomu inflacji wśród wszystkich państw europejskich[5].
Czynniki wpływające na wysokość cen żywności – podatki
Wszystkie produkty spożywcze objęte są podatkiem od towarów i usług. Wysokość stawki VAT jest zróżnicowana i zależna od rodzaju towaru. Większość artykułów żywnościowych objętych jest 5-procentowym podatkiem VAT: mięso i ryby, produkty mleczarskie, warzywa i owoce, zboża i wyroby piekarnicze, niektóre napoje bezalkoholowe, np. zawierające co najmniej 20 proc. soku owocowego lub warzywnego. 8-procentowa stawka VAT dotyczy wyrobów sklasyfikowanych pod numerem CN 2103 jako sosy i preparaty do nich; zmieszane przyprawy i zmieszane przyprawy korzenne; mąka i mączka, z gorczycy oraz gotowa musztarda. Natomiast wyroby sklasyfikowane pod numerem 1605 (skorupiaki, mięczaki i pozostałe bezkręgowce wodne, przetworzone lub zakonserwowane) opodatkowane są w całości stawką 23%[6].
Wraz z wejściem w życie tarczy antyinflacyjnej 2.0, od dnia 1 lutego 2022 r. do 31 lipca 2022 r. obowiązuje obniżony podatek VAT na wybrane produkty żywnościowe. Projekt przewiduje zerowy podatek na produkty spożywcze objęte najniższą – 5-procentową – stawką.
Przypominamy także, że wraz z początkiem 2021 r. w Polsce wprowadzony został podatek cukrowy. Opłatą objęte zostały napoje zawierające w swoim składzie cukier, substancje słodzące oraz kofeinę lub taurynę. Podatek cukrowy obejmuje również napoje alkoholowe o pojemności do 300 mililitrów. Naliczana opłata wynosi 25 zł od litra stuprocentowego alkoholu sprzedawanego w opakowaniach o objętości do 300 ml. W praktyce oznacza to dodatkowe 1 zł od 100 ml wódki 40-procentowej, 2 zł od 200 ml wódki 40-procentowej czy 88 gr od 250 ml wina 14-procentowego, które konsument musi zapłacić w sklepie[7].
Co ciekawe: wraz z nowym świadczeniem wzrosły również ceny na sklepowych półkach, co przełożyło się na spadek kategorii pod względem wolumenu sprzedaży. W grudniu 2021 roku zanotowano spadek spożycia słodzonych napojów o 25 procent w porównaniu do roku 2020. Po blisko roku od wprowadzenia opisywanego podatku, do budżetu państwa trafiło 1,339 mld zł, co świadczy o dwukrotnie niższym wpływie niż zakładano początkowo[8].
Czynniki wpływające na wysokość cen żywności – nawozy
Pod koniec ubiegłego roku na rynku nawozów wystąpił kryzys związany z niedoborem towarów oraz silnymi wzrostami cen. Ceny nawozów na globalnych rynkach osiągnęły rekordowe poziomy i stale rosną. Główną przyczyną jest skok cen gazu ziemnego, będącego głównym surowcem wykorzystywanym do produkcji azotowych nawozów sztucznych. Wysokie koszty produkcji nawozów wpłynęły na decyzję producentów o czasowym wstrzymaniu ich wytwarzania ze względu na jej nieopłacalność[9].
Fakt ten wpłynie na ograniczone wykorzystanie nawozu przez rolników lub nawet rezygnację z najbardziej wymagających upraw. Efektem tych działań będzie zmniejszona ilość plonów. Już teraz organizacje rolnicze ostrzegają przed dużymi spadkami produkcji żywności. Prezes Krajowej Rady Izb Rolniczych przewiduje, że spadek plonów w całym kraju, w tym roku wyniesie minimum 20 procent, zaś w przypadku niektórych upraw osiągnie nawet 50 procent. W związku z tym, konsumenci muszą przygotować się na dalsze wzrosty cen żywności [10].
Wymienione wyżej czynniki stanowią tzw. impulsy inflacyjne. W 2022 roku możemy spodziewać się dalszego wzrostu cen. Wojna w Ukrainie oraz nakładane na Rosję sankcje zmieniają oblicze rynku międzynarodowego. Utrudniona wymiana handlowa, zaburzone łańcuchy dostaw, ograniczony eksport zbóż z Ukrainy oraz rezygnacja z importu ropy naftowej z Rosji wpłynie na każdy sektor produkcji, przyczyniając się do gwałtownego wzrostu cen.
[1] https://www.portalspozywczy.pl/technologie/wiadomosci/konflikt-rosji-z-ukraina-jakie-sa-zagrozenia-dla-polskiej-zywnosci,208181.html
[2] https://businessinsider.com.pl/gospodarka/makroekonomia/optymistycznych-scenariuszy-nie-ma-ekonomisci-licza-skutki-rosyjskiej-agresji-dla/w12402s
[3] https://www.money.pl/gospodarka/ceny-w-sklepach-rosna-koszyk-w-miesiac-zdrozal-o-5-proc-6737564262935328a.html
[4] https://www.money.pl/gospodarka/nbp-ma-fatalna-wiadomosc-dla-rzadu-w-polsce-rysuje-sie-czarny-scenariusz-6745115445828160a.html
[5] https://poradnikhandlowca.com.pl/artykuly/wzrost-inflacji-w-krajach-ue-polska-na-czwartym-miejscu/
[6] https://poradnikprzedsiebiorcy.pl/-matryca-stawek-vat-jak-sie-do-niej-przygotowac
[7] https://www.prawo.pl/podatki/jakie-wplywy-z-podatku-cukrowego-obliczenie-wysokosci-oplaty,509676.html
[8] https://www.portalspozywczy.pl/napoje/wiadomosci/podatek-cukrowy-wplywy-za-2021-rok-dwa-razy-nizsze-od-prognoz,206603.html
[9] https://www.pb.pl/jakie-sa-perspektywy-dla-cen-nawozow-1140506
[10] https://www.dlahandlu.pl/detal-hurt/wiadomosci/ceny-zywnosci-beda-nadal-rosly,105968.html
Podobne artykuły
